Chương trình
Phát triển Cộng đồng
BỐI CẢNH RA ĐỜI
Xã Yên Thắng, một địa phương còn nhiều khó khăn với tỷ lệ hộ nghèo và cận nghèo cao (351 hộ nghèo và 653 hộ cận nghèo), đang trong quá trình xây dựng nông thôn mới. Dù chính quyền đã nỗ lực triển khai, nhưng sự tham gia của người dân vẫn hạn chế, chủ yếu do gánh nặng kinh tế, rào cản địa lý và hạn chế về nhận thức. Phần lớn lao động chính phải đi làm xa, để lại phụ nữ, trẻ em và người già, khiến nguồn lực tham gia các hoạt động chung suy giảm. Hạ tầng chưa đồng bộ, địa hình đồi núi dốc và thổ nhưỡng kém màu mỡ làm cho việc đi lại, sản xuất và đóng góp cho các công trình chung gặp nhiều trở ngại.
Một nguyên nhân quan trọng khác là người dân chưa thấy rõ mối liên hệ trực tiếp giữa các tiêu chí nông thôn mới và lợi ích thiết thực trong đời sống hằng ngày. Họ coi việc đóng góp công sức, tiền bạc là tốn kém nhưng chưa nhận ra rằng đường giao thông đồng bộ có thể mở ra cơ hội thị trường, hay các dự án sinh kế có thể cải thiện thu nhập. Sự thiếu minh bạch hoặc hiệu quả rõ rệt từ các chương trình trước cũng khiến niềm tin của người dân suy giảm, dẫn đến tâm lý e ngại, thụ động.
Trước thực trạng này, SCF Foundation phối hợp cùng UBND và Đoàn Thanh niên xã Yên Thắng quyết định xây dựng Chương trình Phát triển Cộng đồng với mục tiêu then chốt là thúc đẩy sự tham gia chủ động của người dân vào tiến trình xây dựng nông thôn mới. Chương trình ra đời với khẩu hiệu “Chủ trương địa phương, SCF hỗ trợ, nhân dân thực hiện”, thể hiện định hướng lấy người dân làm trung tâm, khơi dậy tinh thần tự chủ và sự chung tay của cộng đồng trong việc cải thiện hạ tầng, phát triển sinh kế bền vững và tăng cường an sinh xã hội tại địa phương.
GIẢI PHÁP HÀNH ĐỘNG
TIẾP CẬN ĐA CHIỀU
Để vượt qua những rào cản cố hữu và khơi dậy sự tham gia chủ động của cộng đồng trong quá trình xây dựng Nông thôn mới, Chương trình Phát triển Cộng đồng xã Yên Thắng đã đưa ra một loạt sáng kiến mang tính đột phá, tập trung giải quyết gốc rễ vấn đề và tạo ra động lực lâu dài cho người dân. Cụ thể:
Tiếp cận đa chiều – giải quyết gốc rễ của sự thụ động
Thay vì chỉ hỗ trợ tài chính theo mô hình “từ trên xuống” (top-down), Chương trình áp dụng cách tiếp cận “từ dưới lên” (bottom-up), tập trung xử lý ba nguyên nhân cốt lõi khiến người dân chưa chủ động tham gia gồm: gánh nặng kinh tế, rào cản địa lý và hạn chế về nhận thức. Từ đó, ba mục tiêu cụ thể được xác định: tạo sinh kế bền vững, xây dựng hệ thống giao thông dân sinh, và tăng cường tham gia vào an sinh xã hội.
SINH KẾ ĐẢM BẢO TRƯỚC
Mô hình “Sinh kế đảm bảo trước” – kích hoạt năng lực đóng góp của cộng đồng
Chương trình đảo ngược trình tự can thiệp thông thường: trước tiên giúp người dân có thu nhập ổn định, sau đó mới khuyến khích họ đóng góp cho các công trình công cộng.
Bằng cách hỗ trợ giống cây trồng phù hợp và hướng dẫn kỹ thuật, người dân được tăng thu nhập, từ đó giảm áp lực tài chính và có nguồn lực để tham gia xây dựng nông thôn mới.
Cách tiếp cận này cũng gián tiếp giải quyết vấn đề thiếu lao động tại địa phương, khi phụ nữ và người già – những người thường ở lại – có thể tham gia phát triển sinh kế tại chỗ, đồng thời mở ra khả năng thu hút một phần lao động trở về.
LÀM RÕ KHẨU HIỆU
Làm rõ lợi ích và định vị vai trò qua khẩu hiệu hành động
Khẩu hiệu “Chủ trương địa phương, SCF hỗ trợ, nhân dân thực hiện” đóng vai trò là phát kiến về mặt tâm lý và cơ chế, khẳng định rành mạch vai trò của từng bên. Người dân được trao quyền làm chủ trong mọi công trình, qua đó thay đổi nhận thức rằng xây dựng nông thôn mới không chỉ là việc của chính quyền.
Chương trình cũng truyền thông theo hướng “dịch” các tiêu chí nông thôn mới thành lợi ích cụ thể và dễ hiểu: “Làm đường này, con em đi học an toàn hơn”, “Con đường mới sẽ giúp buôn bán thuận tiện hơn”. Nhờ vậy, người dân nhìn thấy lợi ích ngắn hạn và dài hạn, từ đó gia tăng niềm tin và sự sẵn sàng tham gia.
ĐƯỜNG GIAO THÔNG
Xây dựng hệ thống giao thông dân sinh như một chiến lược trọng tâm
Đầu tư vào giao thông dân sinh không chỉ giải quyết hạ tầng mà còn phá vỡ rào cản tâm lý của sự cô lập.
Các tuyến đường mới giúp vận chuyển hàng hóa, vật liệu thuận tiện hơn, đồng thời cải thiện khả năng đi lại, học tập, sinh hoạt.
Quan trọng hơn, khi chính người dân trực tiếp đóng góp xây dựng con đường và thấy rõ lợi ích thực tế, họ có thêm động lực tinh thần để tiếp tục tham gia các hoạt động cộng đồng khác.
3 TRỌNG TÂM PHÁT TRIỂN
GIAO THÔNG
CÂY TRỒNG
HỌC BỔNG
ĐÈN ĐƯỜNG
TRƯỜNG HỌC
AN SINH
01.
Tạo Sinh Kế Bền Vững: Áp dụng mô hình “Sinh Kế Đảm Bảo trước” với KPI là giảm 50% số hộ nghèo và phấn đấu 80% người dân có sinh kế riêng, ổn định.
02.
Xây dựng Hệ thống Giao thông Dân sinh: KPI là hoàn thành đường giao thông trọng yếu, loại bỏ đường đất tại các bản khó khăn trước năm 2030, nhằm phá vỡ rào cản địa lý.
03.
Tăng cường Tham gia An sinh Xã hội: Tập trung thay đổi nhận thức từ thụ động sang chủ động. KPI bao gồm việc tăng tỷ lệ đóng góp chủ động (tiền, ngày công) của người dân vào tổng giá trị xây dựng và đảm bảo 100% công trình có sự tham gia đóng góp của cộng đồng.
THÀNH QUẢ ĐẠT ĐƯỢC
